030 - 230 80 10
Zoeken
Elven, trollen, feeën en geesten. Ontdek het belang van IJslandse volksverhalen en hoe deze verband houden met het bijzondere IJslandse landschap. Je leest in deze blog meer over de saga van Grettir de Sterke.
Het schilderachtige IJsland staat bekend om zijn vriendelijke bevolking en adembenemende watervallen. Minder bekend is IJsland om zijn aparte en soms griezelige folklore, waarin het wemelt van wezens als trollen, elven, geesten en feeën. Veel van de IJslandse volksverhalen zijn verbonden met bijzondere landschappen op het eiland.
De volksverhalen worden al sinds de twaalfde eeuw van generatie op generatie doorverteld, en kinderen kregen ze niet alleen te horen omdat ze spannend waren. De wilde natuur in dit land is altijd onherbergzaam geweest, vooral in de wintermaanden, wanneer het slechts een paar uur per dag licht is. Deze fantastische verhalen moesten de IJslandse kinderen leren hoe ze in een onverbiddelijke natuurlijke omgeving konden overleven.
Veel IJslanders houden de verhalen nog altijd respectvol in ere. Recente bouwprojecten, waaronder de geplande aanleg van een weg door het oeroude lavaveld van Gálgahraun, zijn stopgezet omdat in de betreffende gebieden elven en dwergen zouden wonen. De geschiedenis van IJsland kent duizenden verhalen en mythen.
Ik neem je mee naar het vulkanische eilandje Drangey in het noorden van IJsland, de thuishaven van één van de beroemdste Vikingen van IJsland: Grettir ‘de Sterke’ Asmundarson. De langst levende voortvluchtige uit de geschiedenis van IJsland woonde drie jaar op Drangey voordat hij naar de bewoonde wereld kon terugkeren.
Drangey is te zien vanaf de kust van de Skagafjörður, een diepe baai in het noorden van IJsland. Met zijn loodrechte, uitstekende klippen is Drangey een ideaal oord voor talloze vogelsoorten, waaronder de papegaaiduiker en de zeekoet.
De saga van Grettir de Sterke is een van IJslands bekendste saga’s. De saga vertelt over het leven van Grettir Ásmundarson. Waarschijnlijk een, ooit echt bestaand hebbende, IJslandse man die vogelvrij werd verklaard. Grettir is een zeer sterke man, kent nauwelijks angsten (behalve voor het donker) maar is geen echte held, meer een antiheld. Zijn drijfveren zijn niet per definitie slecht, maar hij is ongemanierd, heeft een nurks en opvliegend karakter en doet dingen waar hij later spijt van krijgt. Daarnaast heeft hij ook de pech dat een aantal van zijn acties zich onverwachts tegen hem keren. In tegenstelling tot vele andere saga’s waar de hoofdpersonen bij plundertochten van Vikingen zijn betrokken, is dat bij Grettirs saga niet het geval.
Grettir is als kind weerbarstig en slecht gemanierd. Daarnaast is hij heldhaftig en moedig. Zo trekt hij op tegen een zogenaamde draugr, een soort levend lijk dat de Noorse equivalent van een zombie is. Voordat de draugr verslagen is, wordt Grettir door hem vervloekt en legt daarmee de basis voor Grettirs toekomstige onfortuinlijke levensloop.
Soms is Grettir een echte held waarbij hij tegenstanders van formaat verslaat (hij doodt bijvoorbeeld eigenhandig een grote beer in een grot). Door domme pech vliegt er een boerderij in Noorwegen brand waarbij de vele bewoners jammerlijk omkomen. Grettirs tegenstander zorgt ervoor dat hij daar de schuld van krijgt, en hij wordt in IJsland vogelvrij verklaard. Dat houdt in dat iedereen hem zonder angst voor vervolging mag doden. Om diverse redenen zijn er velen die dat proberen, maar Grettir blijkt een geduchte tegenstander.
Uiteindelijk wordt Grettir de persoon die het langst als vogelvrij verklaarde op IJsland heeft geleefd. Wanneer hij er bijna 20 jaar op heeft zitten, willen zijn vrienden en familie dat zijn ballingschap wordt opgeheven. Daarbij hanteren ze het argument dat niemand volgens de wet langer dan 20 jaar vogelvrij mag zijn (in werkelijkheid heeft er op IJsland nooit zo’n wet bestaan). Na een debat in het Althing, het parlement van IJsland, wordt besloten dat Grettir weer een vrij inwoner van IJsland mag worden als hij er de volle 20 jaar op heeft zitten. Zijn vijanden doen vervolgens een laatste poging om Grettir te vangen. Grettir woonde toen samen met zijn broer Illugi en een slaaf op het eilandje Drangey. Nadat Grettir door een vervloeking van een tovenares een wond had opgelopen lag hij eigenlijk al stervend in bed. Zijn belagers wisten op het eiland te komen en vermoordden Grettir en Illugi in 1013. Het hoofd van Grettir werd afgehakt en naar zijn moeder gestuurd. Zij begroef het hoofd bij haar boerderij Bjarg vlak bij het huidige plaatsje Laugarbakki.
Grettirs Saga wordt beschouwd als één van de mooiste IJslandse saga’s, die door een onbekende schrijver in de 13e of 14e eeuw is geschreven. De handelingen uit sagas gaan vaak over strijd, eer, aanzien, prestige en macht. Grettirs Saga wijkt daarvan af. Het gaat over een historisch persoon, waarbij het verhaal op een zeer realistische manier is geschreven. Wil je meer over Grettir de sterke lezen? Kijk dan hier voor het hele verhaal in de Icelandic Saga database.
Maar je kunt ook de verhalen over Grettir de sterke live horen vertellen tijdens de excursie naar Drangey die je bij IJsland Tours kunt boeken: https://ijslandtours.nl/excursie/87-drangey-tour/. Dan zie je ook, van half mei tot begin augustus (en na een stevige klim omhoog) papegaaiduikers van heel dichtbij.
Deel deze blog
